نقش اعراب در گسترش مناسبات تجاری ایران باستان از عصر سلوکی تا سقوط ساسانیان

در دوره سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان (البته از اواسط اشکانیان تا اوج ساسانیان) تجارت به رکن اساسی و تعیین کننده سیاست دولت مبدل شد. بدین معناست که ساسانیان با وامداری میراث پیشینیان، بویژه اشکانیان، دریافتند که تجارت می تواند به عنوان حربه ای موفقیت آور بر علیه رقیب دیرینه خود یعنی امپراطوری روم شرقی مورد استفاده قرار گیرد. در این میان اعراب در دوره ی کوتاه سلوکیان با حضوری کمرنگ اما در دولت پارت ها و ساسانیان بصورت جدی بعنوان واسطه های تجاری امپراطوری های بزرگ، در مناسبات بازرگانی نقش بسزایی ایفا کردند. با دقت نظر در طولانی بودن جنگ های ایران و بیزانس در می یابیم که این دو قدرت از لحاظ سیاسی- نظامی نیرویی نسبتاً برابر داشتند. به همین دلیل جنگ هایشان از حالت فرسایشی برخوردار بوده و هیچ گاه هیچ کدام از آنها پیروز واقعی میدان نبودند. در نتیجه تنها چیزی که سرنوشت این منازعات را تعیین می کرد، تجارت بود از این رو پادشاهان ساسانی با تغییر تاکتیک و تکنیک جنگ به مجرای تجارت آوازه امپراطوری بیزانس را تحت الشعاع قرار داده و موفقیت های شایان به دست آوردند. از این رو جنگ ها به سمت تسخیر شهرهای تجاری بالاخص شهرهای عرب نشین مانند حیره، هترا، تدمر، پالمیر سوق پیدا نمود و با در پیش گرفتن این سیاست از طرف پادشاهان ساسانی بازرگانان مورد احترام واقع شدند و تجارت گسترشی چشمگیر یافت. تا جایی که با ورود اسلام به ایران و تثبیت اوضاع، این میراث بار دیگر شکوفه کرد و رضایت خود از ریشه هایش را- که در ایران باستان نهفته بود- در صحنه تاریخ بر آیندگان نشان داد. کلید واژه : اشکانیان، سلوکیان ، ساسانیان ، تجارت ، اقتصاد ، اعراب ، شهرهای تجاری